تعارف:خوب یا بد، آری یا نه/مهندس فریبرز فیروزی جهان تیغ
بنام خداوند جان وخرد کزین برتر اندیشه بر نگذرد
واژه هایی هستند که بار معنایی بسیار غنی دارند هرچند کوتاه تلفظ شوند ،از جمله :روشنفکری ،فرهنگ ،اصالت ،ادب وتعارف و…در گذشته درباره چند مورد ازارزش های فوق مطالبی را یاد داشت نموده ام .از جمله روشنفکری ،فرهنگ واصالت .یکی دیگر از واژگانی که اصولا باید درمورد آن بادقت نظر بیشتری پرداخته شود تعارف است ،چراکه دراین مورد دربین افراد جامعه نظرات متفاوتی ابراز می شود.برخی آن را می پسندند برخی تقبیح می کنند ،بعضی حالت تعادل آن را توصیه می کنند وگروهی کاملا آن را زاید می دانند ولی این یادداشت تعارف را از منظر فرهنگ سیستانی مورد توجه قرار می دهد واین که تعارف یک ارزش است یا خیر را به نظر خواننده فهیم واندیشمند وا میگذارد.
تعارف در فرهنگ ما مردم سیستان (بزرگ)قدمت چندین هزار ساله دارد وباتک تک رفتارهای فردی واجتماعی ما عجین شده است .بطوری که به قطع ویقین وبا جرأت می توان گفت که بزرگترین عامل در پیوند روابط اجتماعی هزاران ساله ما بوده است .یکی از ویژگی های تعارف ایجاد بستر مناسب برای تعا ملات اجتماعی وفرهنگی مامردم سیستان باخودمان وبابیگانگان بوده است .یکی ازبسیاری از اثرات آن ترجیح دادن دیگری بر خوددرمنافع وحقوق شخص می باشد درحالی که اصولا این امر سختی است از نمونه های بارز تعارف که از آداب ورسوم زندگی سنتی مامردم درسرزمین سیستان بوده است رویه وروحیه مهمان نوازی افراد جامعه است که درآن مهمان را بر خود وحتی خانواده ترجیح داده وتا کنون به عنوان یک اصل پذیرفته شده است.بطوری که حتی کسانی که اعتقادی هم به این امر ندارند تظاهر به آن را ابراز می کنند .تعارف هرگاه بصورت معقول باشد نشان از جامعه ای دارد که پایه های آن براساس احترام متقابل وبراساس ترجیح دیگران بر خود استوار شده است واما تأثیر آن در روابط اجتماعی آن قدر عمیق است که می تواند مبنایی برای هم بستگی اجتماعی وتقویت تعاملات اجتماعی باشد ودرنتیجه این تعاملات بطور منطقی زیر بنایی می باشد برای گفتگو و ایجاد ارتباط که این مورد درفرهنگ قومی ودرمجالس مردمداری بسیار قوی وآشکار است .حال که ازتعارف گفتیم باید یکی از واژگان ارزشمندی که ارتباط بسیار تنگاتنگی با آن دارد رانیز باید باز گو کنیم وآن هم «ادب» است « اگرچه در یک فرصت مناسب بطور مستقل درباره آن خواهم نوشت .»واین عامل هم خود مربوط به بخشی از رفتار های اجتماعی است ودرهر محدوده سرزمینی بنابر آداب ورسوم وسنن وباورهای مردم همان سرزمین تعریف می شود بطوری که اگر وهرگاه تعارف از مقوله ادب واحترام منشاء بگیرد وظاهر وباطن چاپلوسی نداشته باشد یک ارزش واقعی بحساب می آید .مثلا اتفاق افتاده است که دونفر در اتوبوسی درکنار هم نشسته اند بدون هیچ گونه کنش وواکنشی اما اگر دونفر به همین صورت درکنار هم قرار بگیرند ورابطه ای براساس احترام وادب متقابل ایجاد شود هردوبراین باورند که می توان رابطه برقرار کرد ودراین رابطه صحبت وصمیمیت ایجاد کرد وبادیگری یکی شد ومی توان دیگری را درمنافع خود مشارکت داد وآن موقع است که فرد یاد می گیرد که خود را برای تعا ملات گسترده تر ووسیع تروپیوندهای عمیق تر اجتماعی آماده کند .پس بطور قطع می توان یادآوری کرد که تعارف همراه باادب وبطور طبیعی ونه ازروی منفعت طلبی باشد ریشه های قدرتمندی برای همبستگی وتقویت تعاملات اجتماعی می باشد .اما نکته قابل تأمل این که همان طور که قبلا یادآور شدم نوع روابط اجتماعی ما مردم باعث ایجادتعارف شده است ولی باتغییرهمین روابط اجتماعی باعث تغییر در نوع تعارف هم می شود.نمونه این که امروزه می بینیم که روابط اجتماعی در منطقه ما هم مانند سرزمین های دیگر کشور مان در حال تغییر است وشاهد کم شدن تعارفات واقعی ومنطقی هم در روابط وعملکرد هایمان هستیم وگاهی برای حذف تعارف کیفیت را فدای کمییت می کنیم به عنوان مثال دیده شده است که در مواقعی در هنگام خروج از درب یک اتاق به جای این که جایگاه اجتماعی وسن وسال و…رامورد توجه قرار دهیم (همانند گذشتگان )عده ای معتقدند که از همان دست راست خارج شوید .حال سوأل این است که اگر پدرمان در سمت چپ وما ،در سمت راست ایستاده باشیم باید جلوترازاو از درب خارج شویم ؟ نکته دیگر درباره تعارف که باید به آن توجه داشت این است که تعارف یک پدیده معمولی نیست بلکه یک هنر ومهارت است که در جامعه سیستانی بخوبی و آن هم براساس ممارست وتمرین درمحیط خانوادگی واجتماعی وفرهنگی وبخصوص در مجالس ومحافل قومی باید فرا گرفت ومی توان گفت که توسط تعارف بسیاری ازروابط نادرست را می توان به روابط مناسب وسالم تبدیل کرد به این شرط که این مهارت را آموخته باشیم بطور مثال سلام گفتن که یک شروع مناسب است برای تعارف وجزءاولین کلمه هایی است که ما،درخانه به کودکان مان یاد می دهیم . بنابراین تازمانی که تعارف براساس همان باورها وآداب ورسوم کهن وخارج از چاپلوسی وبر اساس احترام وادب وترجیح دیگری برخود وبه عنوان محبت وادای قواعد اجتماعی پایه هایی مثل مهمان نوازی وفروتنی باشد چه بسا لازم است ازطریق آموزش به
نسل های آینده نیز تسری داده شود.
فریبرز فیروزی جهان تیغ مدرس دانشگاه
Subscribe
0 نظرات
